Biografia

Artur Sandauer urodził się 14 grudnia 1913 roku w Samborze. Po ukończeniu filologii klasycznej na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, długi czas był bezrobotnym. Po wkroczeniu Rosjan, otrzymał pierwszą pracę. Od 1939 do 1941 roku, uczył w szkole. Po wkroczeniu Niemców do Sambora, został zamknięty w getcie. Uciekł w 1943 r., a następnie się ukrywał. W latach 1944-1945 był w LWP korespondentem wojennym Dziennika "Pancerni", zdemobilizowanym w stopniu podporucznika. W latach 1946-1948 przebywał w Paryżu. W latach 1948-1949 pracował w Redakcji Tygodnika "Odrodzenie" w Warszawie. Od 1974 r. profesor literatury polskiej na Uniwersytecie Warszawskim.

Od 1949 r. był związany a potem żonaty z  Erną Rosenstein (1913–2004), z którą miał syna Adama (ur. 1950), fizyka, działacza politycznego i społecznego.

Artur Sandauer  od 1947 roku zwalczał lansowanie  socrealizmu  i atakował jego piewców. W efekcie cenzura objęła go zakazem publikacji. Zakaz ten obowiązywał do końca okresu stalinowskiego. Cykl artykułów, a potem książka z 1957 roku pt. "Bez taryfy ulgowej" stały się zwrotem, rozpoczynającym odejście od oficjalnie obowiązującej doktryny socrealizmu. Przy okazji, kolejarski termin "bez taryfy ulgowej" przyjął się w języku potocznym. Ponieważ cenzura uniemożliwiała druk pierwszych artykułów tego cyklu, ukazywały się one początkowo w Kulturze Paryskiej. Sandauer był pierwszym polskim pisarzem mieszkającym w kraju, który odważył się publikować w Kulturze Paryskiej.

W 1964 r. był jednym z sygnatariuszy tzw. listu 34 – listu protestacyjnego 34 intelektualistów skierowanego do Prezesa Rady Ministrów przeciwko zaostrzaniu cenzury. Mimo nacisków, odmówił potępienia wykorzystania za granicą, czy wycofania złożonego podpisu. Więcej ....

Wprowadzenie stanu wojennego zastaje Sandauera, na konferencji środkowoeuropejskiej w Gorizii. Po powrocie do kraju, spotyka go odmowa opublikowania przez prase podziemną artykułu "Na międzynarodowej szachownicy". Poświęcony jest on  patologiom kultury, znajdującej się pod podwójnym mecenatem: krajowym i zagranicznym. Dostosowany do  wymogów ksiązki, artykuł jest dostępny jako rozdział VI publikacji pt.  O sytuacji pisarza polskiego pochodzenia żydowskiego w XX w .

Nie godzą się na cenzurowanie swojej twórczości, Sandauer publikuje tekst w państwowej prasie, robiąc wyłom w trwającej akcji bojkotu oficjalnych mediów. Następnie daje się powołać do Narodowej Rady Kultury, ciała utworzonego dla przeciwdziałania bojkotowi mediów.

Skutki  tych działań są oczywiste.  Sandauer zaczyna być traktowany jako jeden z intelektualistów popierajacych stan wojenny. Pogłębia to wrogość i daje argumenty tym, którzy z piewców socrealizmu, przeistoczyli się w opozycję, z którymi i tak nigdy nie mial dobrych relacji. Trwają ataki na  pisarza.

To co się wtedy stało, konsekwencje tej decyzji ojca, miały zasadniczy i koszmarny wpływ i na moje życie. Tu link do moich wspomnień z tamtych czasów i do tego, jak ja spędziłem wprowadzenie stanu wojennego.

Pisarz, umiera 15 lipca 1989 roku, bezpośrednio po podpisaniu porozumień okrągłego stołu, po kilku latach choroby, z powodu niezdiagnozowanego w porę i nie wiadomo jak długo rozwijającego się guza mózgu.

 

Sandauer walczył o przywrócenie miejsca twórczości Gombrowicza w Polsce w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych, walczył również o uznanie dzieła Schulza. Promował twórczość Mirona Białoszewskiego.  W Dzienniku Gombrowicza znajduje się wiele fragmentów odnoszących się do Sandauera, utrzymywali oni bowiem regularną korespondencję, której część opublikowana została w Cahier de l'Herne przez Sandauera.

 

Termin allosemityzm

Sandauer, zainteresowany problematyką żydowską m.in. ze względu na swoje żydowskie korzenie, wprowadził do języka polskiego termin allosemityzm, oznaczający postrzeganie Żyda jako innego, egzotycznego: allosemityzm polega (...) na wyróżnianiu tego pochodzenia, na przeświadczeniu o jego wyjątkowości i stanowi ogólna bazę, z której można wysnuć zarówno anty – jak i filosemickie wnioski – idea ta została przejęta przez Zygmunta Baumana w artykule Allosemitism: Premodern, Modern, Postmodern.

Termin autotematyzm

Sandauer wprowadził pojęcie autotematyzmu jako umieszczenie przez autora własnych czynności twórczych, na tym samym poziomie, co powieściowych wydarzeń, a tym samym łączeniu fikcji i autentyczności. Jako pierwsze powieści autotematyczne Sandauer wymienia Fałszerzy André Gide'a i Pałubę Karola Irzykowskiego. W poezji natomiast rozumie autotematyzm jako liryzację wypowiedzi poetyckiej, uwypuklającą obecność autora w tekście. Za ważniejszego twórcę wykorzystującego tę technikę Sandauer uważa Paula Valéry'ego.

- za wikipedią ( moje rozszerzenia )

 

Informacja MSW o Sandauerze

Nie jest to stricte biografia, lecz sporządzone w 1983 roku, przez MSW opracowanie o Sandauerze, gdy przestał on być traktowany jako wróg systemu. Dokument przygotowano dla najwyższych władz PRL, a podpisany został przez jednego z szefów MSW ( otrzymałem z IPN ).

Zwracam uwagę na dwie sprawy:

1/ relacjonowaną w dokumencie publiczną, ostrą dyskusję z Ministerstwem Szkolnictwa Wyższego. Sandauer postuluje decydowanie o włączniu ksiązek do spisu lektur szkolnych, nie wcześniej niż 20 lat od ich publikacji. W jego opini, którą pamiętam, miało to uniemożliwić kierowanie się bieżącą modą, potrzebą polityczną, czy próbą kupowania przychylności twórców, w zamian za zarobki wynikające z umieszczenia na liście lektur ( kolosalne nakłady i zarobki, wynikające z wydawania lektur)...

2/ Dokument relacjonuje, że po powrocie do Polski, w stanie wojennym, Sandauer nie włączył się w bojkot publicznych mediów. Jak do tego doszło, relacjonowałem powyżej....

- Adam Sandauer